Menu Sluiten

Reflectie en kernreflectie

Fred Korthagen is bekend geworden door zijn reflectiemodel, dat in vrijwel alle lerarenopleidingen in Nederland gebruikt wordt en in talloze andere beroepsopleidingen. In toenemende mate is dat ook in het buitenland het geval, waar het reflectiemodel bekend is als het ALACT-model. Reflecteren kan helpen om situaties dieper te doorgronden en om daardoor te komen tot effectiever gedrag in allerlei werksituaties. Ook is reflectie essentieel voor zelfgestuurd leren van ervaringen. Het reflectiemodel helpt om systematiek te brengen in het reflecteren. Lees meer (pdf)


Fred Korthagen en Ellen Nuijten publiceerden in 2019 het boek De kracht van reflectie. In 2023 kwam daarvan een geheel herziene versie uit. Meer informatie

In het Tijdschrift voor Begeleidingskunde (2018, 7e jaargang, nr. 1) schreef Fred een kort artikel over de nieuwste inzichten over reflectie: Een andere visie op reflectie.  Download de pdf

Het ui-model

Onderzoek heeft laten zien dat fase 3 cruciaal is voor betekenisgerichte reflectie. Om verdieping in betekenisgerichte reflectie te bevorderen, is het ui-model ontwikkeld.
In het ui-model worden verschillende reflectieniveaus (‘lagen’) onderscheiden:
1. Omgeving
2. Gedrag
3. Vaardigheden
4. Overtuigingen
5. Identiteit
6. Betrokkenheid (of persoonlijke missie)
7. De kern, met kernkwaliteiten

Als al deze niveaus met elkaar sporen, is er sprake van effectief functioneren. Als er fricties tussen de niveaus zijn, ervaart de persoon een probleem.
Als alle niveaus meedoen in een bewust leerproces, spreken we van meerlagig leren (multi-level learning).

Kernreflectie en krachtgericht coachen

Als de diepere ui-lagen (identiteit, betrokkenheid, kernkwaliteiten) meedoen in het reflectieproces, spreken we van kernreflectie. Onderzoek heeft aangetoond dat dit leidt tot 3D-leren: leren dat diepgaand is, doorwerkt in gedrag en duurzaam is.

Fred Korthagen heeft samen met zijn collega’s een coachingsbenadering ontwikkeld die kernreflectie bevordert: Krachtgericht coachen.

Leren van binnenuit

Kernreflectie is goed toepasbaar om het leren op school te verdiepen en om flow en inspiratie in leerprocessen te bevorderen. Er ontstaat leren van binnenuit.
Veel scholen werken met de principes van kernreflectie en leren van binnenuit. In toenemende mate wordt de benadering ook buiten het onderwijs toegepast, bijvoorbeeld in de zorg, de welzijnssector en het bedrijfsleven.

Het reflectiemodel

Het ALACT-model
figuur ui-model
Het ui-model

De officiële benaming van het ui-model is: het model van lagen van de persoonlijkheid. Het model werd voor het eerst door Fred gepubliceerd in Korthagen (2001) [pdf] en heeft daarna nog kleine wijzigingen ondergaan. Het is verwant aan het model van Bateson, dat echter nooit door Bateson gepubliceerd is, maar waarschijnlijk voor het eerst door Dilts.

Kernreflectie op de Rissaeusschool

Kernreflectie als basis van het leren. Daarvoor koos de Risaeusschool in Hardenberg. In Didactief van december 2019 verscheen een boeiend interview met Klaas Veldman, waarin hij vertelt hoe op deze school gewerkt wordt op basis van het boek Leren van binnenuit van Fred Korthagen en Bram Lagerwerf. De school verbindt het gedachtegoed van Fred Korthagen met dat van Gert Biesta. Voor een artikel van Fred Korthagen en Ellen Nuijten over deze verbinding, klik hier.

Video over kernreflectie op de J.H. Snijdersschool in Rijswijk
Jutta Spijkers, leerkracht groep 2/3 op basisschool De Regenboog in Borne